Οβίδιος

(Ovidius Naso, Σουλμόνα 43 π.Χ. – Τόμοι, Μαύρη θάλασσα 17 μ.Χ.). Λατίνος ποιητής. Από πολύ νέος είχε εκπληκτική ευκολία στη στιχουργία, την οποία εκτίμησαν πολύ στη Ρώμη οι μεγαλύτεροι ποιητές της εποχής, που ήταν φίλοι του. Την κοσμική ζωή του ποιητή διέκοψε η εξορία του στους Τόμους, την οποία διέταξε ο Αύγουστος για λόγους που παραμένουν άγνωστοι: ίσως για συνενοχή σε κάποιο αυλικό σκάνδαλο, στο οποίο προστέθηκε ο αμοραλισμός ή η ανηθικότητα του περιεχόμενου ενός από τα έργα του, ίσως του Ars amatoria. Η καταδίκη έριξε τον Ο. στην πιο σκοτεινή απελπισία: στις ακτές του Πόντου ασχολήθηκε με το ψάρεμα, έμαθε τη γλώσσα των κατοίκων, εκλιπάρησε με όλους τους δυνατούς τρόπους τη συγχώρεση, αλλά ούτε ο θάνατος του Αυγούστου και η ανάρρηση του Τιβέριου του επέτρεψαν την επιστροφή στη Ρώμη. Τα έργα του μπορούν να καταταγούν σε τρεις περιόδους. Η πρώτη είναι των νεανικών έργων, στα οποία περιλαμβάνονται ένα μικρό ποιητικό μυθιστόρημα Έρωτες, σε 5 βιβλία, εμπνευσμένο από μια Κόριννα, όπου τα αυτοβιογραφικά στοιχεία συγχέονται με ένα πλήθος από απίθανα ερωτικά επεισόδια· οι Ηρωίδες, συλλογή επιστολών σε ελεγειακά δίστιχα μυθικών ηρωίδων προς τους εραστές τους (μεταξύ των ηρωίδων είναι και η ποιήτρια Σαπφώ που γράφει στον θρυλικό Φάωνα)· Η τέχνη του έρωτα, σε 3 βιβλία, λεπτομερείς συμβουλές για όποιον θέλει να κατακτήσει μια γυναίκα, και άλλα λιγότερο σημαντικά έργα, όπως Ψιμύθια για γυναικεία πρόσωπα και Φάρμακα για τον έρωτα, συμβουλές για να ελευθερωθεί κανείς από το πάθος. Στη δεύτερη περίοδο ανήκουν τα έργα της ωριμότητας του: το Ημερολόγιο, ελεγειακό ποίημα για τις λατρείες, τις γιορτές, τις θρησκευτικές τελετές κατά τους διάφορους μήνες του χρόνου (από τα 12 προβλεπόμενα βιβλία ο ποιητής έγραψε μόνο έξι)· οι Μεταμορφώσεις, επικό ποίημα σε εξάμετρους, σε 15 βιβλία, για τις μεταμορφώσεις των ανθρώπινων όντων από το χάος έως την αποθέωση του Καίσαρα, μια τεράστια πινακοθήκη μυθικών παραδόσεων. Στην τρίτη ομάδα, τέλος, τα έργα της εξορίας: Άσματα θλιβερά, 5 βιβλία ελεγειών, όπου διεκτραγωδεί την κατάσταση του και ικετεύει για τη βελτίωση της· Επιστολές από τον Πόντο, 4 βιβλία ελεγειών, του ίδιου ψυχολογικού κλίματος, τις οποίες απευθύνει σε ισχυρούς φίλους του· ένα διδακτικό ποίημα Αλιευτικά και το Ibis, μίμηση ενός ποιήματος του Καλλίμαχου, εναντίον ενός άγνωστου αντίπαλου. Σε αυτά τα έργα προσθέτονται μερικές απόπειρες επικής ποίησης, αστρονομίας κλπ., και μια χαμένη νεανική τραγωδία, η Μήδεια. Παρά την εκπληκτική στιχουργική του ευκολία, ο Ο. είναι από την άποψη της τεχνικής ο τελειότερος ποιητής της λατινικής λογοτεχνίας και οι στίχοι του είναι καρπός ενός μοναδικού μορφικού ένστικτου. Οι Μεταμορφώσεις του, όπου έδωσε τον καλύτερο εαυτό του, παρουσιάζουν ορισμένες αρετές, που ξεπερνούν την ευρύτητα του σχεδίου, τη γόνιμη φαντασία και τη λαμπρότητα των εικόνων: ο ποιητής γνωρίζει πράγματι να αποδίδει θαυμαστά την ψυχική κατάσταση του πανικού και της κατάπληξης των όντων που μεταμορφώνονται τη στιγμή κατά την οποία τα μέλη τους μεταβάλλονται σε άλλες ζωντανές μορφές ή παγώνουν αποκτώντας τη στατικότητα της πέτρας. Από το Δάντη, για τον οποίο ο Ο. υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους αρχαίους ποιητές, έως την Αναγέννηση και τη σύγχρονη εποχή, οι οβιδιανοί ήρωες, ο Φαέθων ή ο Νάρκισσος, η Δάφνη ή η Νιόβη, ο Πύραμος και η Θίσβη, ο Φιλήμων και η Βαυκίς και αναρίθμητοι άλλοι, υπήρξαν πολύ δημοφιλείς και είχαν μεγάλη απήχηση· το ίδιο αυτό θέμα της μεταμόρφωσης στάθηκε πηγή γόνιμης έμπνευσης για όλες τις τέχνες. Η φήμη του Οβίδιου παραμένει αναλλοίωτη, όπως μαρτυρούν και τα έργα πολλών ζωγράφων και γλυπτών. Στη φωτογραφία, άγαλμα του ποιητή, αγνώστου γλύπτη, έργο του 15ου αιώνα. Βρίσκεται στο Δημοτικό Μουσείο της Σουλμόνα (Ιταλία).